Over democratisering van strategie…

… en ‘autocratie’ in de directiekamer.

Strategievorming heeft lange tijd iets weg gehad van een dictatuur. In veel organisaties wordt de koers bepaald door een kleine groep: de CEO en zijn C-suite. Zij bedenken, zij beslissen, en vervolgens wordt die top-down strategie uitgerold over de rest van de organisatie. Het lijkt op een autocratisch regime waar een select gezelschap achter gesloten deuren bepaalt wat goed is voor het collectief. Deze manier van denken en handelen in organisaties is niet alleen ouderwets, maar ook schadelijk. Het gaat volledig voorbij aan de kracht, intelligentie en creativiteit van het collectief – de mensen die daadwerkelijk de strategie moeten uitvoeren.

Het is hoog tijd dat strategie niet langer een exclusief product van de bestuurskamer is, maar een democratisch proces wordt waarin iedereen wordt gehoord en betrokken. Deze herziening van de manier waarop we strategie benaderen, is niet alleen noodzakelijk om te overleven in een snel veranderende wereld, maar ook om een meer humane en duurzame toekomst te waarborgen.

Het falen van de top-down aanpak

Het huidige model, waarin een kleine elite de organisatiestrategie bepaalt, heeft zijn grenzen bereikt. De focus op geld en groei heeft geleid tot een poly-crises, zoals de klimaatcrisis, sociale ongelijkheid, uitbuiting van mensen en uitputting van natuurlijke hulpbronnen. Het dominante doel lijkt te zijn om aandeelhouders tevreden te stellen en winstmaximalisatie na te streven, zonder rekening te houden met de bredere maatschappelijke gevolgen. Dit creëert niet alleen een groeiende kloof tussen rijk en arm, maar brengt nu ook de planeet op het randje van de afgrond.

Wat we nu zien, is dat deze winst- en groeigedreven strategieën vaak zijn bedacht door mensen die ver verwijderd zijn van de realiteit van hun eigen organisatie en de samenleving waarin ze opereren. Ze zitten opgesloten in de directiekamer, waar spreadsheets, kwartaalcijfers en macht het denken bepalen. Het gevolg is een kortetermijnvisie die gericht is op snelle winsten, terwijl het langetermijnbelang – van de planeet, de samenleving, de medewerkers en de volgende generatie – uit het oog wordt verloren.

De kracht van het collectief

Wat als we strategie zouden zien als een collectief proces? Een proces waarin medewerkers op alle niveaus van de organisatie meedenken, bijdragen en eigenaarschap nemen? Het is precies die kracht van het collectief die veel organisaties nog steeds onderschatten. De mensen op de werkvloer, in het middenmanagement, zij weten wat er speelt, wat er werkt en wat er beter kan. Het idee dat alleen de mensen aan de top in staat zijn om een strategische visie te ontwikkelen is niet alleen arrogant, het is onjuist.

Uit recent onderzoek van het bureau Branddoctors onder 300 Nederlandse directeuren en managers blijkt dat de rol van het middenmanagement bij strategie nu al steeds belangrijker wordt. Dit middenmanagement, de ruggengraat van elke organisatie, is cruciaal voor het verbinden van strategische doelen met de dagelijkse realiteit. Zij zien niet alleen de problemen, maar ook de kansen. Ze kunnen complexe concepten vertalen naar uitvoerbare plannen en zijn daarmee een motor voor verandering.

Maar de democratisering van strategie moet verder gaan dan alleen het betrekken van het middenmanagement. Iedereen in de organisatie moet een stem kunnen hebben en gehoord kunnen worden. Medewerkers op de werkvloer hebben unieke perspectieven, inzichten en ervaringen die onmisbaar zijn voor een robuuste en flexibele strategie. Hoe meer mensen betrokken worden bij de ontwikkeling van strategie, hoe beter deze aansluit bij de realiteit en hoe groter de kans dat deze met succes wordt geïmplementeerd.

Menselijkheid en lange termijn terugbrengen

Democratisering van strategie betekent ook dat we weer menselijkheid en lange termijn denken centraal stellen. In plaats van alleen maar te focussen op cijfers en groei, moeten we ons afvragen: hoe draagt deze strategie bij aan een betere wereld? Hoe maken we de organisatie niet alleen winstgevend, maar ook duurzaam, sociaal rechtvaardig en veerkrachtig op de lange termijn?

Een mensgerichte strategie zorgt ervoor dat de belangen van medewerkers, de samenleving en het milieu worden meegenomen in elke beslissing. Het gaat niet alleen om meer participatie, maar ook om het veranderen van de onderliggende waarden en de cultuur die strategieën sturen. Het moet niet alleen draaien om winst, maar om welzijn – zowel van de organisatie als van de mensen die er deel van uitmaken.

Strategie als dialoog, niet als bevel

Een democratische strategie is een strategie van dialoog. Geen dictaten van bovenaf, maar een open gesprek tussen alle lagen van de organisatie. Door de collectieve intelligentie van de organisatie te benutten, ontstaan strategieën die realistisch, haalbaar en gemotiveerd zijn door gedeelde waarden. Deze strategieën zijn niet alleen begrijpelijk voor iedereen, maar ook inspirerend.

Uit het onderzoek van de Branddoctors blijkt dat strategieën die inspireren veel succesvoller zijn dan diegenen die enkel gericht zijn op cijfers en doelen. Helaas blijkt dat in veel organisaties de strategie vaak onvoldoende motiverend is. Dit komt doordat het proces van strategievorming nog steeds te ver afstaat van de mensen die het uiteindelijk moeten uitvoeren. Een democratisch proces zorgt voor betrokkenheid, intrinsieke motivatie en een gevoel van eigenaarschap, waardoor de strategie niet alleen op papier werkt, maar ook in de praktijk tot leven komt.

Maak strategie aantrekkelijk: formulering en expressie als merkcommunicatie

Een andere onderbelichte maar cruciale dimensie van strategievorming is de manier waarop de strategie wordt geformuleerd en gecommuniceerd. Veel organisaties schieten hier tekort. Een strategie die bestaat uit droge documenten vol vakjargon en cijfers, slaagt er zelden in om mensen te inspireren of in beweging te krijgen. Dat kan en móet anders.

Een goed uitgevoerde en aantrekkelijk geformuleerde strategie kan namelijk fungeren als een krachtig middel voor zowel interne als externe merkcommunicatie. Wanneer je strategie op een verhalende manier presenteert, met heldere beelden en inspirerende taal, raakt het mensen emotioneel en zet het hen aan tot actie. Dit creëert niet alleen draagvlak binnen de organisatie, maar versterkt ook het merk naar buiten toe. Strategie en merk zijn in de moderne organisatie nauw met elkaar verweven. Een organisatie die haar strategie op een aantrekkelijke manier communiceert, kan zichzelf positioneren als authentiek, vooruitstrevend en betrokken, wat zowel het imago als de interne cultuur ten goede komt.

Door strategieën visueel aantrekkelijk te maken en ze te koppelen aan sterke, inspirerende verhalen, kunnen organisaties hun medewerkers en klanten laten voelen dat ze deel uitmaken van iets groters, iets met impact en waarde. In plaats van de strategie te zien als een verplicht stuk, kan het transformeren in een krachtige tool die niet alleen richting geeft, maar ook energie en trots genereert. Dit maakt strategie niet alleen functioneel, maar ook betekenisvol.

De nieuwe koers: co-creatie, aantrekkelijkheid en verantwoordelijkheid

Het is tijd om af te stappen van het oude model en te kiezen voor co-creatie in strategievorming. Dit betekent dat de directiekamer zijn monopolie op visie en richting opgeeft en ruimte maakt voor diverse perspectieven en ideeën. Alleen door deze collectieve intelligentie te omarmen en de strategie op een inspirerende manier te formuleren, kunnen we organisaties creëren die niet alleen succesvol zijn, maar ook menselijk, duurzaam en veerkrachtig.

Door strategie als een aantrekkelijk en meeslepend verhaal te presenteren, kan het fungeren als een krachtig middel van merkcommunicatie – zowel intern als extern. Zo wordt strategie niet langer een bureaucratisch document, maar een levend en motiverend verhaal dat mensen verbindt en inspireert.