Samenvatting van het boek “Capitalism Reconnected” geschreven door Jan Peter Balkenende en Govert Buijs (2023).

Volgens vele argumenten beschreven in het boek wordt kapitalisme afgeschilderd als een gebrekkig economisch systeem. Hoewel het economische groei en welvaart heeft gebracht voor velen, heeft het ook aanzienlijke negatieve gevolgen voor de samenleving en het milieu opgeleverd. De genoemde problemen, waaronder ecologische degradatie, climaatcrisis, mentale problemen, aanhoudende ongelijkheid, financiële dominantie, kortetermijndenken, druk op gemeenschappen en nieuwe machtsconcentraties, worden gezien als inherente gebreken binnen het kapitalistische systeem zoals het momenteel wordt beoefend.

De auteurs betogen dat deze gebreken voortkomen uit een kloof tussen kapitalisme en bredere maatschappelijke problemen, evenals uit de prioritering van winstmaximalisatie boven sociale en milieuoverwegingen. Ze pleiten er voor dat deze tekortkomingen een heroverweging van het kapitalisme vereisen en de adoptie van alternatieve economische modellen die duurzaamheid, inclusiviteit en het algemeen belang prioriteren.

In "Kapitalisme Opnieuw Verbonden: Op Weg naar een Duurzame, Inclusieve en Innovatieve Markteconomie in Europa," worden de fundamentele tekortkomingen van het hedendaagse kapitalisme onder de loep genomen:

Ecologische uitputting: Het werk schildert levendig hoe het kapitalisme, verblind door de jacht op korte termijn winsten, maar al te vaak de langetermijn duurzaamheid van het milieu uit het oog verliest. Dit resulteert in een diepgaande degradatie van ons leefmilieu, met klimaatverandering, ontbossing, vervuiling en het verlies van biodiversiteit als tragische getuigen.

Aanhoudende ongelijkheid: De auteurs veroordelen het hedendaagse kapitalisme voor het verergeren van inkomens- en vermogensongelijkheden binnen de samenleving. Deze verergering wordt aangewakkerd door een obsessie met winst, die de eerlijke verdeling van middelen, kansen en voordelen ondermijnt.

Dominantie van de financiële sector: Ze benadrukken de groeiende invloed van financiële markten en instellingen, die leidt tot speculatieve zeepbellen, roekeloos risicogedrag en financiële instabiliteit die de echte economie ondermijnen.

Kortetermijndenken: De fixatie op directe financiële winsten en kwartaalresultaten belemmert langetermijnplanning en investeringen. Dit gaat ten koste van cruciale sociale en milieukwesties, die duurzame ontwikkeling in de weg staan.

Druk op gemeenschappen: Huidige kapitalistische praktijken leggen aanzienlijke sociale en economische druk op gemeenschappen. Dit uit zich in baanonzekerheid, precaire arbeidsomstandigheden, sociale ontwrichting, polarisatie en de erosie van gemeenschapscohesie.

Nieuwe concentraties van macht: De concentratie van economische en politieke macht in handen van enkele grote bedrijven en welgestelde individuen ondermijnt democratisch bestuur, beperkt de concurrentie en handhaaft de ongelijkheid, waardoor innovatie en economische dynamiek worden gesmoord.

Het boek bepleit dat deze problemen een fundamentele herziening van het kapitalisme noodzakelijk maken om urgente maatschappelijke uitdagingen aan te pakken en een meer duurzame, inclusieve en rechtvaardige economie te bewerkstelligen.

"Kapitalisme Opnieuw Verbonden: Op Weg naar een Duurzame, Inclusieve en Innovatieve Markteconomie in Europa" biedt inzichten en levenslessen op meerdere fronten:

Herstel van de band tussen kapitalisme en samenleving: Het werk pleit voor het afstemmen van kapitalisme op bredere maatschappelijke belangen. Het omarmt een meer inclusieve en duurzame vorm van kapitalisme, die maatschappelijke uitdagingen zoals ongelijkheid en ecologische degradatie aanpakt.

Europees leiderschap in duurzame ontwikkeling: De auteurs betogen dat Europese economieën voorop kunnen lopen in de mondiale overgang naar een meer duurzame en inclusieve economie. Puttend uit Europese waarden en perspectieven, positioneren ze Europa als een wereldleider in duurzame ontwikkeling.

Herontdekking van Europese waarden: Met nadruk op het belang van het omarmen van cruciale Europese waarden, omarmt het werk principes van sociale rechtvaardigheid, milieubescherming en solidariteit als fundamenten voor een ethischere en verantwoordelijkere vorm van kapitalisme.

Innovatie en aanpassing: De auteurs pleiten voor een omarming van innovatie in verschillende sectoren om dringende uitdagingen aan te pakken en positieve veranderingen binnen het kapitalistische systeem te bevorderen.

Samenwerking en radicale collaboratie: het benadrukt de noodzaak van samenwerking om complexe maatschappelijke vraagstukken aan te pakken. Het pleit ervoor dat Europese economieën samenwerken met andere landen en belanghebbenden om gedeelde doelen te bereiken.

Al met al biedt het werk een diepgaand kader voor het heroverwegen van het kapitalisme en het bevorderen van een meer duurzame, inclusieve en innovatieve markteconomie in Europa en daarbuiten.

Het boek geeft een heldere visie voor het transformeren van kapitalisme tot een kracht voor positieve verandering. Geworteld in Europese waarden van sociale rechtvaardigheid, milieubescherming en solidariteit, dient het als een waardevolle bron voor degenen die alternatieve economische paradigma's willen verkennen en willen bijdragen aan een meer duurzame en inclusieve mondiale economie.

Al met al suggereert het boek dat de gebreken significant zijn en systemische veranderingen vereisen om aan te pakken. Deze visie weerspiegelt een kritische beoordeling van het kapitalisme en een oproep tot hervorming om een meer rechtvaardig, duurzaam en sociaal verantwoord economisch systeem te creëren.

Wat ik van het boek vind?

Ik was verbaasd en verheugd te lezen dat Jan Peter zich zo negatief uitlaat over het kapitalisme. Soms betrap ik mezelf er op ook zulke negatieve gedachten over ons economisch systeem te hebben en dan vraag ik me af of ik het niet te zwartgallig zie. Dus ervaar ik veel bevestiging door wat er in het boek staat over de sociale en ecologische problemen. Wat me minder duidelijk is zijn de oplossingen die aangedragen worden. Hoe moet Europa een beter verhaal krijgen? wat is dan die “why’ en ‘purpose’ die we nodig hebben. Wie gaat het verhaal uitdragen en doen? Wie zijn onze leiders? Ik zie juist steeds meer mensen die zich verzetten tegen een sterk Europa en de nodige sociale cohesie. Steeds meer mensen stemmen rechts, op autocraten en populisten.

Zelf geloof ik dat de volwassen mensen niet meer kunnen veranderen zonder een hele grote crisis. Maar de kinderen kunnen nog wel veranderen. Daar moeten we dan maar snel beginnen, bij het onderwijs. En dan neemt het zo’n 20 jaar voordat er nieuwe verhalen gaan leven.